دوای سلێمانی، هەولێریش دەکەوێتە ژێر فشاری گەمارۆی ئاسمانی

پەنجەرە

لە کاتێکدا فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتیی سلێمانی هێشتا بەدەست گەمارۆی ئاسمانیی تورکیاوە دەناڵێنێت، ئێستا فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتیی هەولێریش ڕووبەڕووی ئاڵنگارییەکی نوێی ئابووری بووەتەوە. کردنەوەی فڕۆکەخانەکانی موسڵ و پێشتریش کەرکوک لەلایەن حکومەتی فیدراڵییەوە، زەنگێکی مەترسیی بۆ داهات و جموجوڵی ئاسمانیی پایتەختی هەرێمی کوردستان لێداوە.

فشار لەسەر هەولێر: کێبڕکێی دراوسێکان

دوای یازدە ساڵ لە داخستنی بەهۆی داگیرکارییەکانی ڕێکخراوی داعش و شەڕی ئازادکردنەوەی، هەفتەی ڕابردوو دەروازەکانی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتیی موسڵ بە فەرمی بەڕووی گەشتەکاندا کرانەوە. ئەم هەنگاوە، کە وەک بوژانەوەیەکی ئابووری بۆ پارێزگای نەینەوا سەیر دەکرێت، لە هەمان کاتدا نیگەرانیی قووڵی لای بەرپرسانی حکومەتی هەرێم و بەتایبەت پارتی دیموکراتی کوردستان دروستکردووە.

پێشتر، زۆرینەی دانیشتووانی موسڵ و دەشتی نەینەوا بۆ گەشتە نێودەوڵەتییەکانیان پشتیان بە فڕۆکەخانەی هەولێر دەبەست، کە ئەمەش سەرچاوەیەکی گرنگی داهات و جوڵەی گەشتیاری بوو بۆ هەرێمی کوردستان.

بێگومان کردنەوەی فڕۆکەخانەی موسڵ کاریگەری لەسەر فڕۆکەخانەی هەولێر دەبێت

کاروان یاروەیس، ئەندامی لیژنەی گواستنه‌وه‌ و پەیوەندییەکان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، لە لێدوانێکدا بۆ پەنجەرە، ئەم کاریگەرییەی پشتڕاست کردەوە و ڕایگەیاند: "کردنەوەی فڕۆکەخانەی موسڵ بێگومان کاریگەری لەسەر فڕۆکەخانەی هەولێر دەبێت. هەرچەندە بڕیارەکە سیاسی نییە، بەڵام لە ڕووی ئابوورییەوە کێبڕکێ بۆ هەولێر دروست دەکات."

ئەمە یەکەمجار نییە کە حکومەتی فیدراڵی فڕۆکەخانەیەک لە ناوچەیەکی جوگرافیی نزیک لە هەرێم دەکاتەوە. لە ساڵی 2022ـدا، فڕۆکەخانەی کەرکوکیش بەڕووی گەشتەکاندا کرایەوە، کە ئەو کاتەش نیگەرانیی لای پارتی لێکەوتەوە. شاخەوان عەبدوڵڵا، جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، لەو کاتەدا بە توندی دژی کردنەوەی فڕۆکەخانەی کەرکوک وەستایەوە و بە "دەرگایەک بۆ گەندەڵی" ناوی برد.

سلێمانی: قوربانیی ململانێی سیاسی

هاوتەریب لەگەڵ ئەم فشارە ئابوورییە لەسەر هەولێر، فڕۆکەخانەی سلێمانی ماوەی زیاتر لە ساڵێکە (لە نیسانی 2023ـوه‌) لەژێر گەمارۆیەکی سیاسیی توندی تورکیادایە. ئەنقەرە بە بیانووی "نزیکایەتیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)"، ئاسمانی خۆی بەڕووی گەشتەکانی فڕۆکەخانەی سلێمانیدا داخستووە. ئەم بڕیارە گورزێکی کوشندەی لە ئابووریی سلێمانی و جوڵەی گەشتیاری و بازرگانیی ئەو ناوچەیە داوە.

پارتی نیگەرانی کێبڕکێی ئابووریی فڕۆکەخانەکانی موسڵ و کەرکوکە، یەکێتییش لە کردنەوەی فڕۆکەخانەی کەرکوک سودمەند بوو

کاروان یاروەیس جەخت لەوە دەکاتەوە کە "سزادانی فڕۆکەخانەی سلێمانی و ئابڵوقە خستنەسەری لەلایەن تورکیاوە پەیوەندی بە هیچ گرفتێکی تەکنیکییەوە نەبووە، بەڵکو سزاکە تەواو سیاسی بووە."

ناکۆکیی ناوخۆیی و بەرژەوەندیی حیزبی

ئەم دۆخە ئاڵۆزە، وێنای ناکۆکییە سیاسییەکانی نێوان هێزە سەرەکییەکانی هەرێمیش دەکات. لە کاتێکدا پارتی نیگەرانی کێبڕکێی ئابووریی فڕۆکەخانەکانی موسڵ و کەرکوکە، یەکێتیی نیشتمانی لە کردنەوەی فڕۆکەخانەی کەرکوک سودمەند بوو، بەوپێیەی بەشی خزمەتگوزارییەکانی فڕۆکەخانەکە بە کۆمپانیایەکی نزیک لەو حیزبە سپێردرا.

لە بەرامبەردا، یەکێتی بە توندی لە گەمارۆی تورکیا بۆ سەر فڕۆکەخانەی سلێمانی بێزارە، لە کاتێکدا ئەم گەمارۆیە کاریگەریی خراپی لەسەر فڕۆکەخانەی هەولێر نییە، بەڵکو بە قازانجێتی و وادەکات به‌هۆی قه‌تیسبونى گه‌شته‌كانى سلێمانییه‌وه‌، هاوڵاتیان و بازرگانانى ئه‌و سنوره‌ په‌نا بۆ فڕۆكه‌خانه‌ى هه‌ولێر به‌رن.

ئاسۆی داهاتوو: هیوا بۆ هەڵگرتنی گەمارۆکە

سەبارەت بە ئایندەی گەمارۆی سەر فڕۆکەخانەی سلێمانی، هەوڵەکان بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان بەردەوامن.

کاروان یاروەیس ئاماژە بەوە دەکات کە دوای ڕاگەیاندنی "چەکدانان" لەلایەن پەکەکەوە، پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و یەکێتی تا ڕادەیەک بەرەو باشتربوون چوون. ئەو وتی: "هیوادارین لە مانگی 10ـى ئەمساڵ (تشرینی یەکەم) گەمارۆی سەر فڕۆکەخانەی سلێمانی کۆتایی پێبێت و گەشتەکان دەست پێبکەنەوە."

بەمشێوەیە ئاسمانی کوردستان بووەتە گۆڕەپانێک کە تێیدا ململانێی سیاسیی هەرێمی (تورکیا)، کێبڕکێی ئابووریی ناوخۆیی (عێراق)، و ناکۆکیی نێوان حیزبە کوردییەکان، چارەنووسی دوو دەروازە ئاسمانییە سەرەکییەکەی دیاری دەکەن و داهاتوویان لە دۆخێکی ناڕووندا دەهێڵنەوە.