نه‌ینه‌وا، ناوچه‌یه‌ك بە چەندین ئاڵا و یەک چارەنووسی نادیاره‌وه
١٢ ئاب ٢٠٢٥ - ١:٣١ پاش نیوەڕۆ
په‌نجه‌ره
پاش ئازادکردنەوەی لە چنگی داعش، پارێزگای نەینەوا بووەتە گۆڕەپانێکی فرە ڕەهەند بۆ هێزە چەکدارەکان. لە کاتێکدا سوپای عێراق و حەشدی شەعبی وەک دوو هێزی سەرەکی باڵادەستن، پێکهاتە و کەمینە نەتەوەیی و ئایینییەکانیش بۆ پاراستنی خۆیان و مسۆگەرکردنی دەسەڵاتیان، هێزی چەکداریی تایبەت بە خۆیان دامەزراندووە. لەم هاوکێشە نوێیەدا، هەژموونی سەربازیی کورد بە شێوەیەکی بەرچاو کەم بووەتەوە.
پارێزگای نەینەوا، کە بە فرەیی پێکهاتە ئایینی و نەتەوەییەکانی ناسراوە، ئەمڕۆ وێنەیەکی هاوشێوەی ئەو فرەییە لە نەخشەی ئەمنی و سەربازیدا نیشان دەدات. هەر پێکهاتەیەک هەوڵ دەدات لە ڕێگەی هێزی چەکدارییەوە بوونی خۆی بسەلمێنێت، ئەمەش دیمەنێکی ئاڵۆز و هەستیاری دروست کردووە کە ئایندەی پارێزگاکە دیاری دەکات.
حەشدی شەعبی و باڵادەستیی پێکهاتەکان
هێزەکانی حەشدی شەعبی، کە لە بنەڕەتدا بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی داعش دامەزران، ئێستا بوونەتە بەشێکی سەرەکی لە هێزی ئەمنیی نەینەوا. ئەم هێزانە تەنها نوێنەرایەتی پێکهاتەی شیعە ناکەن، بەڵکو چەندین لیوایان بۆ پێکهاتەکانی دیکەش تەرخان کردووە:
مەسیحییەکان: "لیوای 50"ی حەشدی شەعبی، کە بە "کەتائیبی بابلیون" ناسراوە و لەلایەن ڕەیان کلدانییەوە سەرپەرشتی دەکرێت، هێزێکی دیاری مەسیحییەکانە. ئەم هێزە لە ناوچەکانی دەشتی نەینەوا، بەتایبەت لە ناوچە مەسیحی نشینەکان، خاوەن هەژموون و بنکە و بارەگایە و وەک بەشێک لە سیستەمی فەرمیی حەشدی شەعبی کار دەکات.
شەبەک: کوردانی شەبەک لە ڕێگەی "لیوای 30"ی حەشدی شەعبییەوە بوونێکی سەربازیی بەهێزیان هەیە. ئەم هێزە کە پێشتر لەژێر فەرمانی وەعد قەدۆدا بوو و ئێستا لەلایەن سەباح سالمەوە فەرماندەیی دەکرێت، دەسەڵاتی بەسەر نزیکەی 52 گوندی شەبەک نشیندا هەیە و ڕۆڵێکی سەرەکی لە پاراستنی ئاسایشی ئەو ناوچانەدا دەگێڕێت.
لەلایەکی دیکەوە، پێکهاتەی عەرەبی سوننە، هەرچەندە هێزی چەکداریی میلیشیایی تایبەت بە خۆیان کەمترە، بەڵام لەناو ڕیزەکانی سوپای عێراق و پۆلیسی فیدراڵیدا خاوەن پێگە و دەسەڵاتێکی بەهێزن و بەشێکی زۆری فەرماندە و ئەفسەرەکانی ئەو هێزانە لە نەینەوا پێکدەهێنن.
شەنگال: دۆخێکی تایبەت و فرە هێزی
قەزای شەنگال بەهۆی ئەو کارەساتەی بەسەر کوردانی ئێزدیدا هات، خاوەن دۆخێکی ئەمنیی زۆر تایبەت و ئاڵۆزە. لەپاڵ بوونی سوپای عێراقدا، چەندین هێزی چەکداریی ناوخۆیی بوونیان هەیە:
یەکینەکانی پاراستنی شەنگال (یەبەشە): ئەم هێزە کە نزیکە لە پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)وە، لە دوای هێرشەکانی داعشەوە دامەزرا و ڕۆڵێکی بەرچاوی لە پاراستنی ئێزدییەکاندا گێڕا.
هێزی پاراستنی ئێزیدخان: بە سەرۆکایەتیی حەیدەر شەشۆ، ئەم هێزە زیاتر نزیکە لە حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە، هەرچەندە دوای ڕووداوەکانی 2017 پێگەیان گۆڕانکاریی بەسەردا هاتووە.
هێزە حکومییەکان: بەشێک لە هێزە ئێزدییەکان خراونەتە سەر دەزگا ئەمنییەکانی حکومەتی عێراق و مووچە لە بەغداد وەردەگرن، ئەمەش وەک هەوڵێک بۆ کۆنترۆڵکردنی دۆخی ئەمنیی ناوچەکە.
بوونی ئەم هێزە جیاوازانە لە شەنگال، ناوچەکەی کردووەتە خاڵێکی ناکۆکیی بەردەوام لەنێوان بەغداد، هەولێر و تەنانەت تورکیاشدا.
پاشەکشەی هەژموونی سەربازیی کورد
ڕووداوەکانی 16ـى ئۆکتۆبەری 2017 بووە هۆی کشانەوەی هێزی پێشمەرگە لە زۆربەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، بەتایبەت لە پارێزگای نەینەوا. ئەم بۆشاییە ئەمنییە لەلایەن سوپای عێراق و حەشدی شەعبییەوە پڕکرایەوە. لە ئێستادا دۆخی دوو پارتە سەرەکییەکەی کوردستان بەم شێوەیەیە:
پارتی دیموکراتی کوردستان: سەرەڕای ئەوەی بارەگای لقی 14ـى لە ناو شاری موسڵ کردووەتەوە، بەڵام هیچ بوونێکی سەربازیی فەرمیی نییە. بارەگای لقی شەنگالیشی گواستووەتەوە بۆ قەزای سێمێل لە پارێزگای دهۆک، کە ئەمە نیشانەیەکە بۆ نەبوونی زەمینەی کارکردنیان لە خودی شەنگال.
یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان: یەکێتی توانیویەتی بارەگا حیزبییەکانی لە زۆربەی شار و شارۆچکەکانی نەینەوا، وەک شەنگال و دەشتی نەینەوا، بکاتەوە. بەڵام هاوشێوەی پارتی، جگە لە چەند پاسەوانێکی بارەگاکان، خاوەنی هێزێکی چەکداریی تۆکمە و کاریگەر نییە کە بتوانێت ڕکابەریی هێزەکانی دیکە بکات.
ئەنجامگیری
نەخشەی ئەمنیی پارێزگای نەینەوا لە دۆخێکی ناجێگیردایە. فرەیی هێزە چەکدارەکان کە هەر یەکەیان سەر بە لایەنێکی سیاسی، ئایینی یان نەتەوەییە، هاوکات لەگەڵ پاشەکشەی هەژموونی سەربازیی کورد، هاوکێشەیەکی نوێی دروست کردووە. ئەم دۆخە ئه‌گه‌ر بۆ هه‌ندێك له پێكهاته‌كان به دەرفەتێک بزانرێت بۆ ئه‌وه‌ى هەست بە بوونی خۆیان بکەن، بەڵام لەلایەکی دیکەوە مەترسیی پێکدادان و ناسەقامگیریی بەردەوامی لێ دەکرێت، کە ئایندەی پێکەوەژیان لەم پارێزگا گرنگەدا دەخاتە بەردەم ئاڵنگارییەکی گەورەوە.