ڕووداوە کۆمەڵایەتییەکان و چەکی بێسەروبەر چۆن ناوبانگی هەرێمی کوردستان له‌كه‌دار ده‌كه‌ن؟
١٨ ئاب ٢٠٢٥ - ٧:٤٠ پاش نیوەڕۆ
په‌نجه‌ره
هەرێمی کوردستان، کە بۆ ماوەیەکی دوورودرێژ وەک دوورگەیەکی ئارام لەنێو عێراقێکی پڕ لە ئاڵۆزیدا سەیر دەکرا، ئێستا ڕووبەڕووی کۆمەڵێک ئاڵنگاریی ناوخۆیی و دەرەکی بووەتەوە. زنجیرەیەک ڕووداوی توندوتیژیی کۆمەڵایەتی، کە دیارترینیان ڕووداوی کوشتنی سێ کەس لە وێستگەیەکی بەنزینی هەولێر و پێکدادانی چەکداری لە نێوان هێزە ئەمنییەکان و عەشیرەتێکدا بوو، نەک تەنها وێنەی ئارامیی هەرێمی لەق کردووە، بەڵکو بووه‌ته ده‌روازه‌یه‌ك بۆ به‌كارهێنانیان له‌ڕووى سیاسییه‌وه دژ به هه‌رێم.
ئەم ڕاپۆرتە تیشک دەخاتە سەر چۆنیەتی تێکەڵبوونی کێشە کۆمەڵایەتییەکان، دیاردەی چەکی بێسەروبەر و لێپێچینەوەی لاواز، لەگەڵ بەکارهێنانی سیاسییانەی ئەم ڕووداوانە بۆ لێدان لە پێگەی هەرێم.
هەولێر: لە پایتەختی ئارامییەوە بۆ گۆڕەپانی نیگەرانی
ڕووداوی وێستگەی بەنزینەکەی هەولێر لە 6ـى ئاب، کە تێیدا کارمەندێک دوو گەشتیاری بەغدادی و هاوڵاتییەکی شاری هەولێری کوشت، زەنگێکی مەترسیدار بوو. ئەم ڕووداوە، کە لەسەر کێشەیەکی زۆر سادە سەریهەڵدا، بووە هۆی وروژاندنی گوتارێکی "نەتەوەیی و ڕەگەزپەرستانە" و مشتومڕێکی گەورەی لەنێوان هەولێر و بەغدادا دروستکرد.
ئەمە لە کاتێکدابوو کە چەند هه‌فته‌یه‌ك پێشتر، قەزای خەبات لە هەمان پارێزگا، شانۆی پێکدادانی چەکداریی قورس بوو لە نێوان هێزەکانی پێشمەرگە و عەشیرەتی هەرکی. ئەم دوو ڕووداوە لە ماوەیەکی کورتدا، پرسیاری جددییان لەسەر دۆخی ئەمنیی پایتەختی هەرێم دروست کرد؛ ئەو شارەی کە بەهۆی سەقامگیرییەکەیەوە ببووە ناوەندێکی گرنگی دیپلۆماسی، بازرگانی و گەشتیاری لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی.
چەکی بێسەروبەر و لاوازیی یاسا: هۆکاری سەرەکیی قەیرانەکان
بە بۆچوونی چاودێران و کەسایەتییە سیاسییەکانی ناوخۆی هەرێم، یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکانی زیادبوونی توندوتیژییەکان، دیاردەی "چەکی بێسەروبەر" و ئاسانیی هەڵگرتنیەتی.
حزبە کوردییەکان داوای کۆکردنەوەی چەکی گرووپە چەکدارەکان لە عێراق دەکەن و خۆشیان چەک دابەش دەکەن
ئه‌وه‌ى جێگەی سەرنجە، لە کاتێکدا حزبە کوردییەکان داوای کۆکردنەوەی چەکی گرووپە چەکدارەکان لە دەرەوەی دەسەڵاتی دەوڵەت لە بەغدا دەکەن، لە هەمان کاتدا لە ناوخۆی هەرێمدا چەک بەسەر لایەنگرانیاندا دابەش دەکرێت، ئەمەش دۆخێکی پڕ لە ناکۆکی دروست کردووە.
بەکارهێنانی سیاسی: چۆن ڕووداوەکان دەبنە کارتی فشار؟
یەکێک لە مەترسیدارترین لایەنەکانی ئەم قەیرانە، بەسیاسیکردنی خێرای ڕووداوە کۆمەڵایەتییەکانە. لایەنە سیاسییەکانی عێراق، بەتایبەت ئەوانەی لە چوارچێوەی هەماهەنگیدا کۆبوونەتەوە و دژایەتیی سیاسەتەکانی هەرێم دەکەن، ئەم ڕووداوانە وەک دەرفەتێک بۆ لێدان لە ناوبانگی هەرێم و سەلماندنی ئەوەی کە "هەرێم شوێنێکی نائارام و ڕەگەزپەرستە" بەکاردەهێنن.
ڕێبین سەلام، ئەندامی پارتی دیموكراتی كوردستان، "سوپا ئەلیکترۆنییەکان و پەیجە سپۆنسەرکراوەکانی سەر بە حزبە شیعییەکان" بەوە تۆمەتبار دەکات کە بۆ مەبەستی هەڵبژاردن و بەرژەوەندیی سیاسی، هەوڵی گەورەکردنی کێشەکە و وروژاندنی هەستی نەتەوەییان داوە.
کوردستان میوانداریی زیاتر لە دوو ملیۆن هاوڵاتی عەرەب دەکات و ڕێزیان لێدەگیرێت
ئەو پێیوایە ئەمە "بازرگانیکردنە بە خوێنی مرۆڤ" و جەخت دەکاتەوە کە هەرێمی کوردستان میوانداریی زیاتر لە دوو ملیۆن هاوڵاتی عەرەب دەکات و ڕێزیان لێدەگیرێت.
لەبەرامبەردا، عەباس فازڵ، ئەندامی چوارچێوەی هەماهەنگی شیعی، پێیوایە ئەمە یەکەمجار نییە کە دەستدرێژی دەکرێتە سەر گەشتیارانی عەرەب و حکومەتی هەرێم بە توندی مامەڵەی لەگەڵدا ناکات.
ئەو، سەرکردە و میدیاکانی کورد بەوە تۆمەتبار دەکات کە خۆیان گوتاری نەتەوەیی بەکاردەهێنن بۆ ئەوەی کێشەکانی وەک مووچە و ناکۆکییە سیاسییەکان بکەنە کێشەی نەتەوەیی لە نێوان کورد و عەرەبدا.
له‌نێوان دوو به‌ره‌دا: چی بكرێت؟
په‌یوه‌ست به‌م بابه‌ته‌وه، هەرێمی کوردستان له‌نێوان دوو بەرەدایە: بەرەیەکی ناوخۆیی کە بریتییە لە بڵاوبوونەوەی چەک، لاوازیی سەروەریی یاسا و زیادبوونی توندوتیژی، له‌گه‌ڵ بەرەیەکی دەرەکی کە بریتییە لە بەکارهێنانی هەر هەڵە و ڕووداوێکی ناوخۆیی لەلایەن نەیارانی سیاسییەوە بۆ لێدان لە پێگە و ناوبانگی هەرێم.
واقیعی حاڵیش ده‌ڵێت: ئەگەر حکومەتی هەرێم بە جددی کار بۆ چارەسەرکردنی کێشە ناوخۆییەکان نەکات، بەتایبەت کۆنترۆڵکردنی چەک و بەهێزکردنی دامەزراوە ئەمنی و دادوەرییەکان، ئەوا نەک هەر ئاسایشی ناوخۆیی زیاتر دەکەوێتە مەترسییەوە، بەڵکو دەرفەتی زیاتریش بە لایەنە دەرەکییەکان دەدات بۆ ئەوەی وێنەی هەرێم لەسەر ئاستی عێراق و جیهان ناشرین بکەن.